Trong suốt lịch sử, mỗi lần công nghệ phát triển là một lần thị trường lao động biến động. Từ những khung dệt đầu tiên của cuộc Cách mạng Công nghiệp đến AI ngày nay, nhiều công việc cũ đã biến mất, nhưng đồng thời, nhiều ngành nghề mới cũng ra đời.
Dù phải đối mặt với sự đào thải, nhân loại chưa bao giờ dừng lại. Vào thế kỷ 18, sự ra đời của máy kéo sợi Jenny và máy dệt chạy bằng hơi nước khiến hàng loạt thợ dệt thủ công mất việc.
Điều này dẫn đến phong trào Luddite ở Anh, nơi công nhân đập phá máy móc để phản đối tự động hóa. Nhưng rốt cuộc, ngành dệt may phát triển mạnh hơn, tạo ra nhiều việc làm hơn trong các nhà máy.
Dây chuyền sản xuất khiến lao động thủ công chật vật: Đầu thế kỷ 20, Henry Ford đưa dây chuyền lắp ráp vào sản xuất ôtô. Công nhân lắp ráp truyền thống mất việc, nhưng đồng thời, hàng triệu người có cơ hội làm việc trong một ngành công nghiệp hoàn toàn mới. Những người biết thích nghi đã trở thành kỹ sư, kỹ thuật viên, hoặc chuyển sang các công việc quản lý.
Sự trỗi dậy của máy tính và sự thay đổi trong văn phòng bắt đầu vào những năm 1980, sự phổ biến của máy tính cá nhân làm nhiều công việc nhập liệu, thư ký, kế toán thủ công trở nên lỗi thời. Nhưng thay vì kết thúc, ngành công nghệ thông tin bùng nổ, tạo ra vô số cơ hội mới như lập trình viên, chuyên viên IT, và nhà phát triển phần mềm.
Thương mại điện tử và sự chuyển đổi của ngành bán lẻ bắt đầu khi Internet xuất hiện, nhiều cửa hàng truyền thống phải đóng cửa do sự cạnh tranh từ các nền tảng thương mại điện tử như Amazon, Alibaba.
Tuy nhiên, các công ty này lại mở ra những việc làm mới trong kho vận, logistics, marketing số, và quản lý dữ liệu. Người thích nghi nhanh đã tìm thấy cơ hội trong chính sự thay đổi này.
AI - thách thức hay cơ hội? Ngày nay, AI đang làm nhiều công việc trí tuệ như dịch thuật, lập trình sơ cấp, khiến không ít người lo lắng. Nhưng cũng giống như các cuộc cách mạng công nghệ trước đây, AI không chỉ lấy đi công việc - nó đang mở ra những ngành nghề hoàn toàn mới như kỹ sư AI, chuyên gia dữ liệu, nhà phát triển chatbot, prompt engineer, micro business (doanh nghiệp siêu nhỏ), kinh doanh một người...
Và chúng ta vẫn phải tiến về phía trước, lịch sử đã chứng minh rằng sự đào thải là không thể tránh khỏi, nhưng con người luôn tiến về phía trước. Những gì AI đang làm hôm nay cũng giống như sự xuất hiện của dây chuyền sản xuất ngày trước, nó chỉ là một công cụ mới, không phải dấu chấm hết.
Thay vì lo sợ, hãy tận dụng cơ hội này để học hỏi và phát triển. Những ai sẵn sàng thích nghi sẽ luôn tìm được chỗ đứng trong thế giới mới.
Đinh Quốc Toàn